સાચુ કોણ ? – લેખક : રોહિત વણપરિયા

સાચુ કોણ ? – લેખક : રોહિત વણપરિયા

ડીલક્સ પાનનાં ગલ્લે આવીને મેં પાનમાવો લીધો. ઘણીવાર સુધી આમતેમ આંટા માર્યા. સમય ન જતા બાજુની દુકાને નાસ્તો પણ કર્યો. હજુ પણ આકાશ આવ્યો ન હતો. આકાશને બે વખત મોબાઇલ કર્યા પણ એ ઉપાડતો જ ન હતો. હવે હું ખરેખર કંટાળ્યો હતો. મારે આકાશ પાસેથી પાર્ટી લેવાની હતી. આકાશ પાસે મેં કાંઇ સામેથી પાર્ટી માગી ન હતી. એણે જ પત્રકાર તરીકેની નવી નોકરી મળ્યાની ખુશીમાં પાર્ટીની વાત કહી હતી, અને આજે આમ એ ગુલ્લી મારી જાય તે કેમ ચાલે ? મનોમન બે ગાળ પણ ચોપડાવી દીધી.

હવે મેં મારા મોબાઇલમાંથી આકાશને સતત કોલ કરવાનું શરૂ કર્યુ. આખરે આકાશે ફોન ઉપાડ્યો ખરો.

‘હલ્લો ક્યા છો ? (ગાળ), કેમ નાં આવ્યો ? આયા તારો બાપ એક કલાકથી તારી રાહ જોઇ રહ્યો છે. હવે આવીશ કે નહિ ?’

‘હું આવવાનો જ હતો … પણ થોડા કામસર અટવાઇ ગયો છું!’

‘તો પાર્ટીનું શું ?’

‘પાર્ટી તો તને આપવાની જ છે, પણ અચાનક જ કામ આવી પડ્યું છે. હવે સાંજે રૂબરૂ મળીશું ત્યારે ચોક્કસ પાર્ટી કરીશું.’

મેં ફોનમાં જ એને ગાળ દઇને ફોન મૂકી દીધો. સાલો લબાડ,… બોલતા હવે સમય ક્યાં પસાર કરવો તે વિચારતો હું ત્યાં ગલ્લે જ ઊભો રહ્યો.

‘ભાઇ, એક બીજી સિગારેટ કે માવો આપી દઉં કે ?’, પાનવાળાએ કહ્યું.

હું સમજી ગયો કે આડકતરી રીતે એ બીજા ઘરાક માટે જગ્યા કરવાનું કહે છે. હું ત્યાંથી મારૂ બાઇક લઇને નીકળી ગયો. હાઇવે ઉપર બાઇક લઇને ઘીરે ઘીરે જવું મને ગમે છે. બાઇક લઇને હું હાઇવે ઉપર ચડી ગયો. રસ્તા ઉપર ખાસ વાહનો દેખાતા ન હતાં. પાણી થોડું વધારે પીવાથી શહેરથી દુર પાંચેક કિલોમીટર નીકળીને રસ્તાની સાઇડમાં હું હળવો થવા માટે ઊભો રહ્યો.

ત્યાં જ અચાનક જ એક પુરૂષ મારી પાસે દોડતો હાંફતો આવી પહોંચ્યો. એનાં કપડા લઘરવઘર હતાં. એ મને કહેવા લાગ્યો, ‘ભાઇ, તમે મારી એક મદદ કરશો ?’

મને તરત જ એને ધુત્કારીને ના કહેવાનું મન થઇ ગયું, પણ એની ભાષામાં સભ્યતા હોવાથી મેં કહ્યું, ‘બોલો, શી મદદ જોઇએ છીએ. ૧૦૦ રૂપિયા આપું?’

‘ના, … કેટલાક લોકો મારો પીછો કરી રહ્યાં છે. મને અહીંથી જલ્દી સલામત સ્થળે લઇ જશો ? … ભાઇ, જલ્દી જવાબ આપો. નહિતર હું મારો રસ્તો કરી લઉં.’

મેં અનિચ્છાએ કહ્યું, ‘બેસ ત્યારે.’

થોડે દૂર જતા મને લાગ્યું કે એ હવે થોડો નચિંત થયો છે. હું કોઇ જોઇ ના શકે કે પકડી ના શકે એવા રસ્તા ઉપર બાઇક લઇ ગયો અને ત્યાં બાઇક ઊભું રાખ્યું.

‘હવે બોલ, તું કોઇ ગુનેગાર કે હત્યારો તો નથી ને ?’

‘ભાઇ, હું જેલમાંથી ભાગી છુટ્યો છું.’

આ સાભળીને હું અસ્વસ્થ થઇ ગયો. મારી મૂંઝવણ જોઇને એ બોલ્યો, ‘પણ હું કોઇ હત્યારો કે ગુનેગાર નથી.’

મેં ગુસ્સામાં કહ્યું, ‘બધા ગુનેગારો આમ જ કહેતા હોય છે.’

‘તો સાંભળો મારી વાત.’, એણે કહ્યું.

…..

‘હું, મારી પત્ની અને અમારી નાનકડી પુત્રી! અમે ત્રણેય ખુશ હતાં. હું પ્રાઇવેટ કંપનીમાં નોકરી કરતો હતો. સાંજે આવીને અમે ત્રણે નિયમિત ચાલવા જતા. ધીરેધીરે એવું બનવા લાગ્યું કે એકબાજુ મારી ટુંકી આવક અને બીજી બાજુ મારી પત્નીનાં સપનાઓ વધારે પડતાં મોટા હતાં. પત્નીની વાતોથી હું ઘણીવાર અકળાઇ જતો. હું વધારેને વધારે કમાવા ખુબ જ ઓવરટાઇમ કરતો. સાંજે થાકીને આવીને જ્યારે અમે સાથે  ટીવી જોવા બેસતા અને એ બકવાસ સીરીયલોમાં વિશાળ ઘરમાં જે રીતે સ્ત્રીઓ ઠાઠમાઠથી ફરતી રહેતી ત્યારે મને થતુ કે આ મનોરંજન નથી, પણ મધ્યમવર્ગીય ઘર અને સપના તોડવાનું માધ્યમ છે. મારી પત્નીને બાહ્ય આડંબર પણ ગમતાં, પણ તે એ જાણતી ન હતી કે એ બાહ્ય આડંબરથી અન્ય કોઈને લાભ નથી, પણ પોતાને જ નુકશાન છે. કોઇપણ ભોગે સુખ મેળવવા માંગતા લોકોથી હું દૂર રહેતો, પણ અહી મારી પત્ની જ એમાંની એક હતી. માત્ર મારી નાનકડી દીકરી ખાતર હું ચુપ રહેતો.

માત્ર ઘન આપણને સુખી ન રાખી શકે તો ગરીબી કે અભાવ પણ તમને ખુશ રાખી ન શકે, અને એટલે જ વધુ ને વધુ પૈસા કમાવા તરફ હું દોડતો, કેમ કે મને ખબર પડી ગઇ હતી કે મારા કુટુંબને હવે આ રસ્તો જ બચાવી શકશે. આમ છતાં પૈસા કમાવામાં મારી એક મર્યાદા આવી ગઇ હતી.

સ્ત્રી માત્ર પ્રેમ કરી શકે છે અથવા તો નફરત કરી શકે છે. વચ્ચેનો રસ્તો એને ખબર નથી. મારી પત્નીને જો એ રસ્તાની ખબર હોતને તો પણ મારૂ કુટુંબ તૂટતું બચી જાત, પણ કમનશીબે હું એ કરી ન શક્યો.

મારી પત્ની મારી જ બાજુની સોસાયટીમાં રહેતા એક ધનિક પણ યુવાન પોલીસ એવા વિધુરનાં પ્રેમમાં પડી. એક દિવસ હું જ્યારે ઓફિસેથી ઘરે આવ્યો ત્યારે ખબર પડી કે એ ત્યાં ચાલી ગઇ છે. સાથે સાથે મારી નાનકડી દીકરીને પણ એ લઇ ગઇ હતી.

પત્નીને તો હું પહેલેથી જ મનથી ખોઇ ચુક્યો હતો. તેનાં જવાનો મને કોઇ અફસોસ ન હતો. ત્યાં જઇને મેં ખુબ જ ઝઘડો કર્યો.

પોતાનો નવો પતિ પોલીસમાં હોવાથી યેનકેન પ્રકારે મને જેલની પાછળ ધકેલી દીધો.

થોડા જ સમયમાં મહામુશ્કેલીએ જેલમાંથી નાસીને ફરી વખત હું તેને ત્યાં હું મારી દીકરીને લેવા ગયો. મારી પત્નીએ જ બારણું ખોલ્યું. અત્યાર સુધી હું મારી પત્ની સમક્ષ એક લાચારની જેમ જ વ્યક્ત થયો હતો એટલે એ પણ મારી સાથે એવો જ વ્યવહાર કરતી હતી, પણ હવે હું કોઇપણ ભોગે મારી દીકરીનો કબજો લેવા માંગતો હતો. દીકરી બાબતે અમારી વચ્ચે ફરીથી ત્યાં જ ખુબ ઝઘડો થયો. એણે પોલીસ બોલાવવાની તૈયારી કરતાં હું ત્યાંથી પણ ભાગ્યો. અત્યારે તો હું ચાલ્યો જઇશ પણ મારૂ ધાર્યુ તો હું કરવાનો જ છું.

એમ કહીને રસ્તામાં નીકળેલી એક બસને રોકીને તેમાં જ એ દૂર દૂર ચાલ્યો ગયો.

…..

સાંજે હું અને આકાશ ભેગા થયા. આકાશે મને કહ્યું, ‘ લે જો, તારા આ દોસ્તારે તૈયાર કરેલો આ પહેલો જ અહેવાલ.’

અહેવાલ લઇને હું વાંચવા લાગ્યો. અહેવાલમાં લખ્યું હતું, ‘જેલમાંથી એક ખુખાર કેદી ફરાર. નિર્દોષ પત્નીને તરછોડયા બાદ તેનાં બીજા ઘરે જઇને તેનાં પર હુમલો કરીને ભાગી છુટેલો ખુખાર કેદી. તે પકડાઇ પણ જાત પણ કોઇ મુર્ખએ તેને ભાગવામાં મદદ કરી હતી તેનું વર્ણન પણ એ અહેવાલમાં હતું.’

મારી નજર સમક્ષ થોડા કલાકો પહેલાનાં દ્રશ્યો આવી ગયા. પેલાની સભ્ય ભાષા ઉપરથી તો મને એ નિર્દોષ જ લાગી રહ્યો હતો. મેં ઘા કરતો હોય એમ આકાશને તેનો અહેવાલ પાછો આપ્યો.

‘એક નાનકડી પાર્ટી માટે આટલો બધો ગુસ્સો વ્યાજબી ન કહેવાય.’ કહીને એણે પાર્ટી માણવા માટે મને ધબ્બો મારીને ઊભો કર્યો.

હું કતરાઇને ગુસ્સાથી મારા મિત્ર આકાશ સામે જોઇ જ રહ્યો.

Advertisements

ખરી પડેલો પોપડો – લેખક-રોહિત વણપરિયા

ખરી પડેલો પોપડો – લેખક-રોહિત વણપરિયા

શ્રદ્ધા અને દીપા બંને બહેનો હતી. બંને બહેનોના સ્વભાવમાં જમીન આસમાન જેટલો ફરક હતો. શ્રદ્ધાને સવારે વહેલું ઉઠવું ગમતું. આ તેની બચપણની જ ટેવ હતી. નાની હતી ત્યારે ફ્રોક પહેરીને ઘરનાં ફળીયામાં એકલી એકલી રમ્યા કરતી.  એને રમતી જોવી એટલે જાણે બગીચામાં ઉડતું પતંગિયું. નાની દીકરીને એકલા એકલા રમતા જોવી એ એક પિતા માટે સ્વર્ગીય અનુભૂતિ હોય છે.

મમ્મી, પપ્પા હોય કે ભાઇ, ઘરમાંથી કોઇ વસ્તુ લાવવાનું દીપાને કહે તો હજુ દીપા ઉભી થાય એ પહેલા શ્રદ્ધા રમતી રમતી દોડીને એ લઇને આપી દેતી. એના પપ્પા એનાં બીજા સંતાનો પાસે પાણી માગતા ત્યારે તો શ્રદ્ધાનાં કાન તરત જ સરવા થઇ જતાં અને એ દોડીને એના પપ્પાને પાણી ભરી દેતી. પાણી પીતા પિતાને જોઇ રહેવું શ્રદ્ધાને બહુ જ ગમતું.

શાળામાં પણ શ્રદ્ધાની કોઇ ખાસ બહેનપણી ન હતી. એ બહેન દીપા સાથે જ જતી અને આવતી. શાળાએથી આવીને ફરી ઘરનાં ફળીયામાં એકલી એકલી રમ્યા કરતી. મોટી થઇ ત્યાં સુધી એની આ જ ટેવ રહી. ઘરનાં તમામ કાર્યમાં એ કુશળ હતી.

આમને આમ એની લગ્નલાયક ઉમર થઇ ત્યાં સુધી એ એવી જ રહી જેવી એ પહેલેથી જ હતી. માનવમનની બે બાજુઓ હોય છે, એક સારપ અને બીજી એથી વિરૂદ્ધ. શ્રદ્ધામાં માનવમનની આ બીજી બાજુની હંમેશા ગેરહાજરી રહી હતી. જો કે સમાજમાં આવા લોકોની બહુ જ ઓછી કદર હોય છે. દેખાવમાં ખુબ જ સુંદર એવી શ્રદ્ધા તેનાં આ સ્વભાવને કારણે ઘરમાં બધાની વ્હાલી હતી, અને આથી જ એને ક્યારેય પણ માનસિક તકલીફ ન પડે એવું પાત્ર ગોતવું એવો એનાં પપ્પા રાજેશભાઇનો વિચાર હતો. લગ્ન પછી ભૈતિક અભાવની શ્રદ્ધા ઉપર ખાસ અસર નહિ પડે પણ માનસિક તણાવ ક્યારેય ન રહેવો જોઇએ એવું શ્રદ્ધાનાં પપ્પા રાજેશભાઇ માનતા.

લગ્નલાયક ઉમર થતા જ શ્રદ્ધા માટે એક ધનિક કુટુંબમાંથી લગ્ન માટે વાત આવી અને એને જોવાનું ગોઠવાયું. નક્કી કરેલા દિવસે છોકરાનાં પક્ષ તરફથી એનાં કુટુંબીઓ શ્રદ્ધાને જોવા પણ આવી ગયાં. એ લોકોને તો શ્રદ્ધા જોતા જ ગમી ગઇ અને જતા પહેલા જ એ લોકો આની રાજેશભાઈને જાણ પણ કરી ગયાં.

સાંજે જ્યારે શ્રદ્ધાને રાજેશભાઇએ તેને આ સંબંધ મંજુર છે કે કેમ એ બાબતે પુછતા જ શ્રદ્ધાએ કહ્યું કે, ‘પપ્પા તમને જે ઠીક લાગે તે. મને મંજુર છે.’

શ્રદ્ધાનાં આ જવાબમાં રાજેશભાઇને થયું કે શ્રદ્ધાએ સીધી જ હા કહેવાને બદલે ‘તમને જે ઠીક લાગે તે’ એવો જે જવાબ આપ્યો છે, એ શ્રદ્ધાનો મૂળ સ્વભાવ નથી. આ બાબતે જરા ઊંડા ઉતરવું જોઇએ.

આથી જ રાજેશભાઇએ શ્રદ્ધાની બહેન દીપાને બોલાવીને કહ્યું કે, ‘દીપા, તું હળવાસથી શ્રદ્ધાનાં મનમાં ખરેખર શું છે તે જાણી લેજે.’

બધી વાત જાણીને દીપાએ રાજેશભાઇને કહ્યું કે, ‘છોકરો વાને શ્યામ છે તેથી શ્રદ્ધા જરા અચકાય છે.’

રાજેશભાઇ શ્રદ્ધાનાં વગર કહ્યે બધું જ સમજી ગયા. એમને ખબર હતી કે શ્રદ્ધા ક્યારેય કોઇ જ વિરોધ નહિ કરે. બધું હસતે મોં એ સ્વીકારશે. અને જો આ લગ્ન યોજવામાં આવે તો એ પરિવારને પણ શ્રદ્ધા હૃદયથી સ્વીકારી લેશે, પણ એ શ્રદ્ધાનાં મન વિરુદ્ધ કશું જ કરવા માંગતા ન હતાં. એથી જ એમણે ફોન કરીને આ સંબંધ બાબતે ના કહેડાવી દીધી.

થોડા જ સમયમાં શ્રદ્ધા માટે બીજી એક જગ્યાએથી વાત આવી. એ પરિવારમાં છોકરો અને એનાં મમ્મી-પપ્પા એમ ત્રણ જણા જ હતાં. શહેરમાં સારા અને કીમતી વિસ્તારમાં વ્યવસ્થિત ઘર હતું. છોકરો પણ દેખાવમાં વાને ગોરો અને ઠીક હતો. બધુ ગમતાં આખરે શ્રદ્ધાનાં લગ્ન એ પરિવાર સાથે ગોઠવાયા. ખુબ ઉત્સાહથી ગોઠવાયેલા એ લગ્નમાં જ્યારે શ્રદ્ધાની વિદાયનો સમય આવ્યો ત્યારે એ પહેલા જ રાજેશભાઇ લગ્નહોલ છોડીને ઘરે ચાલ્યા ગયાં હતાં. ઘરનાં બધા સમજી ગયા હતાં કે રાજેશભાઇ શાં માટે ઘરે ચાલ્યા ગયા છે. નાનો પુત્ર જ્યારે રાજેશભાઇને લગ્નહોલ પાસે જ આવેલ ઘરે તેડવા ગયો ત્યારે અંદરનાં રૂમમાં રાજેશભાઇ રડતાં હતાં. બારીની તિરાડમાંથી એ જોઇને રાજેશભાઇને ખબર નાં પડે તેમ એમને બોલાવ્યા વગર જ એ પાછો લગ્નહોલ પર આવી ગયો.

શ્રદ્ધાનો પતિ ઘણો પ્રેમાળ હતો. એનું સાહિત્યિક વાંચન સારૂ એવું હતું. જીવન પ્રત્યેનો એનો અભિગમ પણ થોડો સરળ હતો. એ માનતો કે માત્ર શારીરિક આકર્ષણ જ નહિ પણ હંમેશા એકબીજાની પરવા/Care કરવી એટલે પ્રેમ. આથી જ એ શ્રદ્ધાને પ્રેમ સાથેસાથે માન પણ આપતો.

એકવખત શ્રદ્ધા અને પતિ અતુલ સાંજે ચાલવા નીકળ્યા હતાં. ત્યારે અતુલે કહ્યું હતું, ‘અનેક છોકરીઓ જોયા પછી મને તું પહેલી જ નજરે ગમી ગઇ. મારા જીવનમાં તારા આવવાથી મને એવું હંમેશા એવું લાગ્યું છે અને લાગશે કે જાણે મારો આ જન્મફેરો સાર્થક બની ગયો છે. શ્રદ્ધાએ કહ્યું હતું, ‘ તમારા પહેલા મને માત્ર એક જ છોકરો આવ્યો હતો પણ જરા શ્યામવર્ણ હોવાથી અમે ના કહી હતી. જે નશીબમાં હોય એ મુજબ જોડી બને છે.’

બીજીબાજુ શ્રદ્ધાનાં પતિ અતુલનાં પપ્પાનો સ્વભાવ ખુબ જ આકરો હતો. ક્યારે વગર કારણે ગુસ્સો કરી બેસે એ નક્કી જ ન હતું. સ્ત્રીઓ વિશેનાં એમનાં વિચારો જુનવાણી તો હતાં જ વધુમાં હીન પણ હતાં. પોતાનું ધાર્યુ ન થાય એટલે કોણ સાચુ એમાં પડ્યા વગર જ ગુસ્સો કરી બેસતા. શ્રદ્ધાનાં સાસુ લાગણીહીન ન હતાં પણ એ પણ જુનવાણી વિચારોનાં અને અવાસ્તવિક અભિગમ અને જીવન પ્રત્યે ઉદાસીનતા ધરાવતી સ્ત્રી હતી. સ્ત્રીઓ જન્મજાત ઉડતા પતંગિયા જેવી હોય છે, પણ એને દબાવીને, એને એની લઘુતાનો સતત અહેસાસ કરાવી કરાવીને એને નીરસ અને ઉદાસીન પણ બનાવી શકાય છે એનું ઉદાહરણ અતુલનાં મમ્મી હતાં. આત્મવિશ્વાસથી ભરપુર સ્ત્રીઓ કુટુંબ માટે જોખમરૂપ હોય છે એવું અતુલનાં પપ્પા વગર બોલ્યે માનતા. જો કે એ જ્યારે બીજા સાથે વાતો કરતાં ત્યારે હંમેશા આદર્શ, સમજદાર  અને સજ્જન વ્યક્તિ લાગતા પણ એમની બીજી સાઇડ એમની સાથે રહેનારને જ ખબર હતી.

પોતાને હંમેશા સાઈડલાઇન જ કરાય હતી, અત્યાર સુધી એમની કોઇ વાત કે નીર્ણયનું ઘરમાં એટલે કે અતુલનાં પપ્પા પાસે વજન ન હતું એટલે હવે જ્યારે આટલા વર્ષો પછી અતુલનાં મમ્મીને વડીલ તરીકેનું મોભાદાર સ્થાન મળ્યું ત્યારે એમની વહુ પાસેથી વધારે પડતી અને એ પણ અવાસ્તવિક અપેક્ષાઓ હતી. ન સમજાય એવા મુદાઓ ઉપર એ વાતવાતમાં શ્રદ્ધાથી નારાજ થઇ જતા. આમાને આમાં શ્રદ્ધા જેવી નાજુક છોકરી પણ ગુચવાતી જતી હતી.

એકવખત ઘરમાં શિયાળાની ઋતુમાં અડદિયા બનાવવાનાં હતાં. સામાન વગેરે બધું જ તૈયાર કરી નાખવામાં આવ્યું હતું. દરમિયાન શ્રદ્ધાનાં સાસુને કોઇ કામસર બહાર જવાનું થયું. શ્રદ્ધાને અડદિયા બનાવવાની ખુબ જ સારી ફાવટ હતી. પંજાબી સિવાયની દરેક રસોઇ એની ખુબ જ સ્વાદિષ્ઠ બનતી. એ સિવાય રસોઇની ખાસ આઇટમો માટે તો પિતાનાં ઘરે ક્યારેક એને પડોશમાંથી પણ બોલાવવામાં આવતી. એમાં પણ અડદિયા માટે તો ખાસ. પોતે ઘરમાં સાવ નવરી હોવાથી એમણે એકલા હાથે અડદિયા બનાવી નાખ્યા. એને હતું કે સાંજે સાસુ આવીને એનાં વખાણ કરશે. સાંજે જ્યારે સાસુ બહારથી આવ્યા ત્યારે અડદિયા બનેલા જોઇને નારાજ થઈને એમને તો ભવાડો જ કરી મુક્યો. સાથે સાથે અતુલનાં પપ્પાએ પણ ગુસ્સો કરીને રાડારાડી કરી મૂકી. એ પછી જ્યારે જ્યારે અડદિયા બનાવવાનાં થતા ત્યારે શ્રદ્ધાનાં સાસુ રસોડાનાં પ્લેટફોર્મ ઉપર ચડી બધું કરતાં અને શ્રદ્ધાને ઓર્ડર કરતા રહેતા. તે અડદિયા સાવ કાચા અને  રસહીન બનાવતાં.

જ્યારે એક સર્વે કરીને અનેક સ્ત્રીઓને પૂછવામાં આવ્યું કે એને કઇ બાબતમાં સૌથી વધારે આનંદ આવે છે ? જેવી કે પ્રવાસમાં, સેક્સમાં, રખડપટ્ટીમાં, શોપીંગમાં કે કુટુંબીઓ સાથે સમય પસાર કરવામાં વગેરે. ત્યારે આમાંનો કોઇ જવાબ સર્વાનુમત ન હતો. એક જ જવાબ સર્વાનુમત હતો અને એ એ કે સ્ત્રીને પોતાનાં નિર્ણયો ખુદ લેવાની એની સ્વતંત્રતા. અહી તો એ સાબિત થતું હતું કે આ ઘરમાં એ કોઇ નાની બાબતે પણ કોઇ નિર્ણય લેવા એ પરતંત્ર હતી.

અતુલનાં મમ્મીનાં જીવનમાં બન્યું છે તેવું જ હવે એના જીવનમાં પણ બનશે એવો એને અહેસાસ તો લગ્ન પછીનાં થોડા જ દિવસોમાં થઇ ચુક્યો હતો. સમાજની નજરે આ સુખી કુટુંબમાં શ્રદ્ધા અવારનવાર આ રીતે ઝખ્મી થતી. જો કે એનો પતિ પોતે હંમેશા ખુશ રહેતો અને પોતાને ખુશ રાખવાની કોશિશ કરતો એ એક જ મોટામાં મોટો આધાર શ્રદ્ધા માટે હતો.

આમને આમ વર્ષો વીતી ગયા. અતુલ અને શ્રદ્ધા વચ્ચે હજુ એવો જ પ્રેમ હતો. બંનેને બે બાળકો પણ થયા. જે કાંઇ મળ્યું છે એ મારૂ નશીબ છે એમ માનીને શ્રદ્ધા પણ વર્ષો પસાર કરતી હતી. શ્રદ્ધા – અતુલ દ્રારા બધું ભૂલી જવામાં આવતું હતું એમ તો કહી ન શકાય પણ ભીતરમાં ધરબી દેવામાં, દાબી દેવામાં આવતું હતું.

એકવખત શ્રદ્ધા અને અતુલ એમનાં એક કુટુંબીને ત્યાં સાંજે જમવા ગયા. શ્રદ્ધાનાં પક્ષનાં સગા હોવાથી શ્રદ્ધા ત્યાં ખીલી ઉઠતી. જો કે ત્યાં પણ એ ધીમા અને મીઠાસભર્યા અવાજે જ વાતો કરતી. વાતોમાં ને વાતોમાં ચર્ચા થઇ કે એમની દીકરી કૈરવીનાં લગ્ન માટે એક જગ્યાએ વાત ચાલી રહી છે. પણ કૈરવીને  એ છોકરો પસંદ નથી.

શ્રદ્ધા : કેમ, કૈરવી બેટા ? છોકરામાં શું ખામી છે ?

કૈરવી : કેમ કે છોકરો રંગે શ્યામ છે.

શ્રદ્ધા ખુબ જ મોટેથી ઉતેજીત થઇને બોલી, ‘પાગલ થઇ ગઇ છે કે શું ?’

બધા શ્રદ્ધા સામે જોઇ અચંબીત બનીને તેનું આ નવું સ્વરૂપ જોઇ જ રહ્યા.

શ્રદ્ધાને પણ આશ્ર્ચર્ય થયું. જે ભીતર દબાઇને પડ્યું હતું એ બહાર આવી ગયું હતું. એનાંથી અતુલ સામે જોવાઇ ગયું. અતુલની આંખમાં પણ ભીનાશ હતી. બંને ઉપર ભૂતકાળની વાતનો પોપડો ઉખડીને ખરી પડ્યો હતો.

 

 

 

દુલ્હેરાજા – લેખક : રોહિત વણપરિયા

દુલ્હેરાજા – લેખક : રોહિત વણપરિયા

રવીના એક મોટી કંપનીમાં માર્કેટિંગ મેનેજર હતી. એ માત્ર કામ પ્રત્યે જ નહિ પણ દરેક બાબતમાં પુરેપુરી વાસ્તવદર્શી હતી. આમ તો તેને માર્કેટિંગ કરવા ક્યાંય જવાનું ન હતું પણ એને કંપની માટે જુદા જુદા દસ શહેરમાં આવેલી ફ્રેન્ચાઇઝી સરળ રીતે ચાલે એ માટે મેનેજમેન્ટ કરવાનું હતું. હમણાં હમણાં રવીનાનાં હાથ નીચે એક નવો જ કર્મચારી ગોવિંદ રાખવામાં આવ્યો હતો. થોડા જ સમયમાં આ ગોવિંદ એની કામ કરવાની ચોક્કસાઈ અને એનો નિખાલસ અને રમુજી સ્વાભાવને કારણે રવીનાનો માનીતો બની ગયો હતો. થોડા જ સમયમાં ગોવિંદ અને રવીના એ રીતે હળીમળી ગયા હતાં કે જેને કારણે કંપનીનાં કામ પણ ફટાફટ અને સરળ રીતે થવા લાગ્યા હતાં.

રવીના એકલી પડતી ત્યારે ક્યારેક ગોવિંદનાં વિચારોમાં ખોવાય જતી. ગોવિંદની કલ્પના કરતાં રવીનાને લાગતું કે લગ્ન કરવા હોય તો આવા જ પુરૂષ સાથે કરવા જોઇએ. લગ્ન બાબતમાં રવીના ક્યારેય ગંભીર ન હતી. થોડા અંશે એમાં એનો પ્રેક્ટિકલ સ્વભાવ પણ જવાબદાર હતો. લગ્નમાં માત્ર એક પુરૂષ જ નહી પણ સાથે સાથે એના પરિવાર સાથે પણ તાલમેલ રાખવો પડતો હોય છે. પોતાનાં ઘરે એની માં જે રીતે સાઇડલાઇન કરવામાં આવતી એ જોઇને પણ એ આ બાબતે ઉદાસીન હતી. આથી જ આજ સુધી લગ્નની બાબતમાં રવીના ગંભીર ન હતી.

ઓફિસમાં દિવસભર સાથે રહેવાને કારણે હોય કે પછી ગોવિંદ ગમતો હોય, ગમે તે હોય પણ હવે રવીના અને ગોવિંદ મિત્ર જેવા બની ગયા હતાં.

એકવખત રવીના બપોરનું લંચ લેવા જતી હતી ત્યારે કહ્યું, ‘ચાલ, ગોવિંદા લંચ માટે આવવું છે ?’

ગોવિંદ: શું બોલ્યા મેડમ ? ફોર યોર ઇન્ફોર્મેશન મેડમ, મારૂ નામ ગોવિંદ છે, ગોવિંદા નહિ.

રવીના: કેમ ગોવિંદામાં કાઇ વાંધો છે ?

ગોવિંદ: કોઇ જ વાંધો નથી. મને એ ગમશે. પણ તો પછી હું પણ આપને મેડમ નહિ પણ રવીના નામથી જ બોલાવીશ.

રવિના: નો પ્રોબલેમ, ગોવિંદા.

અને આમને આમ બંનેની મિત્રતા ગાઢ થતી ગઇ. રવીના હવે મનોમન ગોવિંદાને ચાહવા પણ લાગી હતી.

તેને થતું હવે ગોવિંદાને જીવનસાથી બનાવવાનાં મારા નિર્ણયમાં લગભગ હું ખોટી નહિ પડું. પણ સાથેસાથે એનો પ્રેક્ટિકલ / વાસ્તવદર્શી સ્વાભાવ તેને આમ કરતા રોકતો હતો. ગોવિંદાનાં પરિવાર સાથે એ તાલમેલ સાધી શકશે કે કેમ એ બાબતે એ જરા અસ્પષ્ટ હતી.

આથી જ હવે રવીના ક્યારેક ક્યારેક ગોવિંદાનાં ઘરે પણ જવા લાગી હતી. પોતાની ધારણાથી પણ વધારે પ્રેમાળ હતાં ગોવિંદનાં મમ્મી આશાબેન અને પપ્પા પ્રવીણભાઇ. પોતાને હંમેશા મળતા મીઠા આવકારને કારણે હવે રવીના ગોવિંદનાં ઘરે અવારનવાર જવા લાગી હતી. આશાબેન સાથે પણ એ એકરૂપ થઇ ગઇ હતી. આમ છતાં પણ રવીના જ્યારે જ્યારે ગોવિંદનાં ઘરે જતી ત્યારે હંમેશા એ શોધવાનો પ્રયત્ન કરતી જે માનવ સ્વાભાવની નબળાઈ હોય. જેવી કે અમુક ટોનમાં બોલવું, ઈર્ષા, અધિકારની ભાવના વગેરે. પણ રવીનાને ક્યારેય ગોવિંદનાં ઘરમાં આ જોવા ન મળતું.

આખરે રવીનાએ નિર્ણય કર્યો કે એ પોતે ગોવિંદા સાથે લગ્ન બાબતે ગંભીર છે એ વાત આજે જ ગોવિંદા અને એનાં પરિવાર સાથે કરી લેશે.

એ સાંજે રવીનાએ ગોવિંદા અને આશાબેનને પોતાનો આ નિર્ણય જણાવ્યો. સાથે સાથે એ પણ કહ્યું કે, ‘મારા પપ્પા એ માટે ક્યારેય રાજી નહિ થાય. તો હું ખુબ જ સાદી વિધિથી કોર્ટ મેરેજ કરવા માંગુ છું.

આ સંભાળતા જ આશાબેન નિરાશ થઇ ગયા. પણ તરત જ સ્વસ્થ થઈને કહ્યું કે, ‘તમને જેમ ઠીક લાગે તેમ.’

રવીનાનાં પરિવારનાં વિરોધ વચ્ચે બંનેએ સાદી વિધિથી લગ્ન પતાવ્યા.

લગ્ન પછી રવીના સવારે આશાબેનને કામકાજમાં થોડી મદદ કરતી અને પછી નોકરીએ એ અને ગોવિંદા  સાથે નીકળી જતા. રવિવારનાં દિવસે રવીના પુરી બપોર આશાબેન સાથે કામકાજ કરાવતી. ત્યારે આશાબેન અને રવીના વચ્ચે સખીઓ હોય તેમ વાતો થતી રહેતી. એ જોઇને પ્રવીણભાઇને પણ અંતરનો સંતોષ થતો. ત્યારે પણ એકવખત આશાબેનથી વાતવાતમાં બોલાઇ ગયું હતું કે એમની ઇચ્છા એમનાં એકનાં એક દીકરાનાં લગ્ન ધામધૂમથી કરવાની હતી. કે જેની રવીના ના પાડતી હતી.

લગ્નનાં ત્રીજા રવિવારે રવીનાનો મોડે સુધી ઉંઘવાનો મુડ અને કામ ન કરવાનો મુડ હતો. તેથી એ નીચે આવી ન હતી. આશાબેન રવીનાની રૂમમાં જઇને પાછા નીચે આવી ગયા હતા. રવીના નીચે ન દેખાતા અને આશાબેનને એકલા કામ કરતા જોઇને પ્રવિણભાઇએ પણ આશાબેનને રવીના બાબતે પુછ્યું. ઉપર રવીનાએ એ સાંભળ્યું.

આશાબેનનો જવાબ સાંભળીને પ્રવિણભાઇ બોલ્યા, ‘સરસ, મુડ બરાબર ન હોય તો ચાલે, એ તો ગમે ત્યારે બની જાય. તબિયત બરાબર હોય એ ઘણું. અને આશા, હું આજે બપોરે બહાર જમીને આવું છું. તું રવીનાને પુછી લે કે એ શું જમશે? એટલે તમારા બંને માટે પાર્સલ કરાવતો આવું.’

સાસુ-સસરા વચ્ચે થતી આ વાત સાંભળતા જ રવીનામાં ઉત્સાહ આવી ગયો. એ તરત જ નીચે આવી. આશાબેનનો હાથ પકડીને એ બોલી, ‘ બા, કાલથી જ તૈયારી શરૂ કરી દો. મારે ગોવિંદ સાથે લગ્ન ખુબ જ   ધામધૂમથી કરવા છે. મારે પણ, ગોવિંદને દુલ્હેરાજા બનાવવો છે.

આ સાંભળીને આશાબેન અસમંજસભરી સ્થિતિમાં પ્રેમાળ નજરે રવીના સામે જોઇ જ રહ્યા.

આ બધું જોઇને ગોવિંદો ખુશ થતો ઘરની બહાર ચક્કર મારવા નીકળી ગયો.

બે રમુજી વાસ્તવિક પ્રસંગો

કોઈની અજ્ઞાનતાને કારણે ઘણી વખત હાસ્યાસ્પદ પ્રસંગ બની જાય છે. એવા જ બે પ્રસંગ આપની સમક્ષ રજુ કરું છું.

એ સમયે મારા હજુ નવા નવા જ લગ્ન થયા હતાં. અને મારો એક મિત્ર અર્ધપરણિત હતો કેમ કે એની સગાઇ થઇ ગઇ હતી. એ વખતે હજુ બજારમાં મોબાઇલ આવ્યા ન હતા. એક સાંજે અમે બંને મિત્રો ભેગા થયા તો એ મિત્રે કહ્યું કે, ‘ યાર તારી ભાભી માટે કોઇ ઝકાસ ગીફ્ટ લેવી છે. ભલે ખર્ચ ગમે તેટલો થાય.’

આ ઝકાસ ગીફ્ટ એટલે ટુ પીસ, નાઈટી વગેરે. તો અમે બંને અહીની પરાબઝારમાં ગયા. ત્યાં મેં તેને એક સારી દુકાન બતાવી અને કહ્યું કે, ‘ જા ભાઇ, આમા મારૂ તો કોઇ કામ નથી, તું ગીફ્ટ લઇને બહાર આવ.’ અને હું દુકાનની બહાર એની રાહ જોતો ઉભો રહ્યો. થોડી જ વારમાં એ મિત્ર બહાર આવ્યો અને મને કહ્યું, કે ભાઇ તું જ જા. એ બધી સેલ્સગર્લ મારી વાત સંભાળીને હસે છે. હવે હું દુકાનની અંદર નહિ આવું.

હવે હું દુકાનમાં ગયો. સેલ્સગર્લને પૂછ્યું, ‘પેલો મારો મિત્ર તરત જ બહાર આવ્યો. આપ બધી હસી શાં માટે ?

સેલ્સગર્લ : ‘ભાઇ, સોરી, પણ અમને જરા હસવું આવી ગયું. અમે એને કહ્યું કે, ‘ભાઇ, આપને કઇ સાઈઝની બ્રા બતાવીએ ? તો તમારા મિત્રએ હહ્યું કે, ‘૧૦૦ નંબર’ એટલે હસવું આવ્યું.

મેં કહ્યું, ‘ ઠીક છે, અમે કાલે આવીએ છીએ.’

બહાર આવીને મેં એ મિત્રને કહ્યું કે, ‘. . . , બ્રા માં કાઇ ૧૦૦ નંબર ની સાઇઝ ના હોય.

મિત્ર : ફૂલ સાઇઝ એટલે ૧૦૦ નંબર, આપણામાં નથી કહેવાતું કે પૂર્ણ એટલે ૧૦૦ %, મને એમ કે આમાં પણ આવું જ હશે.

મેં કહ્યું, ચાલ હવે અહીંથી અને કાલે તારી . . . ને પૂછી લેજે એની સાઇઝ. આપણે કાલે આવશું.

—————————————————————————————

બીજો એક પ્રસંગ…

મારા વાઇફની પ્રેગનન્સી હતી એ વખતે અમે એક ગાયકોનોલોજીસ્ટ પાસે તબિયત બતાવવા ગયા હતાં. અમારી પહેલા એક ગામઠી પશુપાલક હોય તેવા કપલનો વારો હતો. સાથે જ મારા પત્નીને પણ ચેકઅપ માટે બોલાવી લીધી હતી. પેલા પશુપાલક કપલ સ્ત્રીનો આશરે ૬ મો મહિનો હતો. અમે લગભગ સાથે જ બહાર નીકળ્યા. બહાર નીકળતા જે પેલા ભાઇએ મને બોલાવ્યો.

મેં કહ્યું , ‘બોલો ને.’

પશુપાલક પુરુષ : ભાઇ, અંદર ડાકટરે અમને ઈમ કહ્યું કે, તમારે બેયને હવે ભેગુ થાવાનું નથી. તો ભાઇ, અમે તો ભેગા જ રઇએ છીએ. તો આવું કેમ કહ્યું હશે ? તેનો મતલબ શું થાય ?’

મેં મોટા જાણકારની અદાથી એમને આ ‘ભેગું થવાનું નથી’ એટલે શું તે સમજાવ્યું.

પેલા ભાઇ: ઓહ, એમ વાત છે, આટલી તો મને ખબર પડે હો. એમ કહીને એ ચાલ્યા ગયા.

એમનાં ગયા પછી હું મનોમન હસી પડ્યો.

 

 

ભગતસિંહના જીવનના છેલ્લા 12 કલાક

જે કોઇ કહેતું હોય કે આઝાદી માત્ર અહિંસાથી જ મળી છે તો એ સંપૂર્ણ ખોટી વાત છે. વાંચો એક હકીકત શહીદ ભગતસિંહની…

*ભગતસિંહના જીવનના છેલ્લા 12 કલાક*

23 માર્ચ, 1 9 31 ના રોજ લાહોર સેન્ટ્રલ જેલની શરૂઆત અન્ય કોઇ દિવસની જેમ જ હતી. માત્ર તફાવત એટલો જ હતો કે એ સવારે ત્યાં થોડી આંધી આવી હતી.

એ દિવસે જેલનાં કેદીઓને એક વાત થોડી વિચિત્ર લાગી કે જ્યારે તેમને જેલનો વોર્ડન ચરતસિંહ કહી ગયો કે બધા કેદીઓ એમની ચેમ્બર/કોઠીમાં ચાલ્યા જાય. એમણે કારણ જણાવ્યું ન હતું. પૂછવા પર તેણે માત્ર એટલું જ કહ્યું કે ઓર્ડર ઉપરથી છે. કેદીઓ વિચારતા હતાં કે વાત શું છે. એ વખતે જેલનો વાણંદ બરકત ગણગણતો નીકળ્યો કે આજે રાત્રે ભગતસિંહ, સુખદેવ અને રાજગુરૂને ફાંસી દેવાની છે.

તે ક્ષણની પ્રશાંતિએ બધા કેદીઓને હલબલાવી નાખ્યા. કેદીઓએ વાણંદ બરકતને પેન, કાગળ, ઘડિયાળ જેવી ભગતસિંહ વાપરતા હોય તેવી વસ્તુઓ લાવી આપવાનું કહ્યું જેથી તેઓ તેમના પૌત્રો-પૌત્રીઓને કહી શકે કે એકસમયે તેઓ પણ આઝાદીની લડાઇમાં ભગતસિંહ સાથે જેલમાં બંધ હતાં.

વાણંદ બરકત ભગતસિંહની જેલની રૂમમાં ગયો અને ત્યાંથી તે બધું લઇ આવ્યો. બધા કેદીઓમાં એ મેળવવા માટે હોડ લાગી ગઇ. આખરે એ માટે ડ્રો કરવો પડ્યો.

*લાહોર કાવતરુ કેસ*

હવે બધા કેદીઓ શાંત હતા. તેમની આંખો તેમના જેલરૂમની સામેનાં રસ્તા ઉપર સ્થિર થઇ ગઇ હતી. આ એ રસ્તો હતો જેનાં પરથી ભગતસિંહ અને તેમના સાથીઓને ફાંસી પર લટકાવવા માટે લઇ જવાનાં હતાં.

એ પહેલાં એકવાર જ્યારે ભગતસિંહ અને તેમના સાથીઓને લઇ જવાતા હતા ત્યારે પંજાબ કોંગ્રેસના નેતા ભીમસેન સચ્ચરે ઊંચા અવાજે પૂછ્યું હતું કે “તમે અને તમારા સહકાર્યકરોએ લાહોર ષડયંત્ર કેસમાં બચાવ કેમ કર્યો ન હતો.”

ભગતસિંહે જવાબ આપ્યો હતો કે, “ઇન્ક્લાબીઓને મારવાનું જ હોય છે, કારણ કે તેમનું મૃત્યુ તેમની ઝુંબેશને વધુ મજબૂત બનાવે છે, તેઓ કોર્ટમાં અપીલ કરતા નથી.”

વોર્ડન ચરતસિંહને ભગતસિંહ પ્રત્યે લાગણી હતી અને તેનાથી જે કાઇ થઇ શકે તે કરી છૂટવા તે તૈયાર હતો. તેને કારણે ભગતસિંહને લાહોરની દ્રારકાદાસ લાઈબ્રેરીમાંથી પુસ્તકો લાવી આપવામાં આવતા હતાં.

*જેલનું સખત જીવન*

ભગતસિંહને પુસ્તક વાંચનનો ખુબ શોખ હતો એમણે એકવાર તેઓ તેમના શાળા સહધ્યાયી જયદેવ કપૂરને લખ્યું હતું કે એ એમનાં માટે કાર્લ લીબનેખનું ‘Militrizm’, લેનીનનું Left Wing Communism અને અપ્ટોન સિંકલેયર‘ની નવલકથા The Spy મોકલે.

ભગતસિંહ જેલની કઠોર જીવનથી ટેવાય ગયા હતાં. તેમની કોઠી 14 ની ફ્લોર પાકી ન હતી. તેના પર ઘાસ ઉગી નીકળ્યું હતું. કોઠીની જગ્યા માત્ર એટલી જ હતી કે તેમાં પાંચ ફૂટ દસ ઇંચનું શરીર મુશ્કેલીથી સુઇ શકે.

ભગતસિંહને ફાંસી દેવાના બે કલાક પહેલાં તેમના વકીલ પ્રાણનાથ મહેતા તેમને મળવા ગયા હતાં. મહેતાએ પાછળથી લખ્યું હતું કે ભગતસિંહ એમની નાનકડી કોઠીમાં પીંજરામાં બંધ સિંહને જેમ ચક્કર લગાવી રહ્યાં હતાં.

તેમણે મહેતાને હસીને પૂછ્યું કે તમે મારા માટે પુસ્તક “Rivolusionary Lenin’ લાવ્યા છો કે નહિ. જ્યારે મહેતાએ તેમને પુસ્તક આપ્યું તેઓ એ રીતે વાંચન કરવા લાગ્યા કે માનો કે તેમની પાસે હવે ઝાઝો સમય ના હોય.

મહેતાએ તેમને પૂછ્યું કે શું તમે દેશને કોઇ સંદેશ આપવા માંગો છો? ભગતસિંહે  પુસ્તકમાં ધ્યાન રાખીને જણાવ્યું હતું કે “માત્ર બે સંદેશાઓ … સામ્રાજ્યવાદ મુર્દાબાદ અને ઇન્કિલાબ ઝીંદાબાદ”

આ પછી ભગતસિંહે મહેતાને કહ્યું કે તેઓ પંડિત નેહરુ અને સુભાષચંદ્ર બોઝને મારો આભાર સંદેશ પહોચાડી દે, કે જેમણે મારા કેસમાં ઊંડો રસ લીધો હતો. ભગતસિંહને મળ્યા પછી, મહેતા રાજગુરુને મળવા ગયા.

રાજગુરૂના છેલ્લા શબ્દો હતા, “અમે લોકોને ટૂંક સમયમાં મળીએ છીએ.” સુખદેવે મહેતાને કહ્યું હતું કે તેઓ તેના મૃત્યુ પછી કેરમ બોર્ડ જેલર પાસેથી લઇ લે જે તેમણે થોડા મહિના પહેલાં આપી હતી.

*ત્રણ ક્રાંતિકારી*

મહેતાનાં ગયાનાં થોડા સમય બાદ જેલ અધિકારીઓએ ત્રણેય ક્રાંતિકારીઓને  જણાવ્યુ કે નક્કી કરેલ સમયથી 12 કલાક પહેલા તેમને ફાંસી આપવામાં આવશે. પછીના દિવસે સવારે છ વાગ્યાનાં બદલે તેમને સાંજે સાત વાગ્યે જ ફાંસી આપવામાં આવશે. એ વખતે ભગતસિંહનાં મો માંથી શબ્દ નીકળ્યા કે “શું તમે મને આ પુસ્તકનું એક પ્રકરણ પણ પૂરું નહીં કરવા દો?”

ભગતસિંહે જેલનાં મુસ્લિમ સફાઈ કર્મચારી બેબને તેમને ફાંસી આપતા પહેલા સાંજે તેમના ઘરેથી ખોરાક લાવવા વિનંતી કરી હતી.

પરંતુ બેબ ભગતસિંહની ઇચ્છા પૂર્ણ કરી શક્યો ન હતો કારણ કે ભગતસિંહને બાર કલાક પહેલા ફાંસી દેવાની હતી અને બેબને જેલના દ્વારની અંદર પ્રવેશ માટે રોકવામાં આવ્યો હતો.

*ફ્રીડમ ગીત*

થોડા સમય બાદ ત્રણ ક્રાંતિકારીઓને ફાંસીનાં અમલ માટે તેમની કોઠીમાંથી બહાર લાવવામાં આવ્યા. ભગતસિંહ, રાજગુરુ અને સુખદેવ હાથમાં હાથ રાખીને એમનું પ્રિય આઝાદીનું ગીત ગાવા લાગ્યા. જેનો અર્થ એવો થતો હતો કે, “ક્યારેક એ દિવસ પણ આવશે કે જયારે આપણે આઝાદ હઈશું. એ આપણી જ જમીન હશે, આપણું જ આસમાન હશે”.

એ પછી આ ત્રણેયનું વજન કરવામાં આવ્યું. બધાનું વજન વધી ગયું હતું.

એ બધાને છેલ્લું સ્નાન કરવા માટે કહેવામાં આવ્યું. પછી તેઓને કાળા કપડાં પહેરાવવામાં આવ્યા, પરંતુ તેમના ચહેરા ખુલ્લા રહેવાની મંજૂરી આપવામાં આવી હતી.

વોર્ડન ચરતસિંહે ભગતસિંહને કાનમાં કહ્યું કે એ વાહેગુરૂને યાદ કરી લે.

*ફાંસીનો તખ્તો*

ભગતસિંહે કહ્યું, “આજીવન મે ભગવાનને યાદ નથી કર્યા. ઘણીવાર મે ગરીબી અને દુઃખો માટે ભગવાનને કોસ્યા પણ છે. હવે જો હું માફી માંગું તો કહેવાશે કે હું ડરપોક હતો. એમનો અંત નજીક આવી રહ્યો હતો એટલે તેઓ માફી માંગવા માટે આવ્યા છે.”

છ વાગતા જ કેદીઓને દૂરથી પગલાઓનો અવાજ સંભળાણો. જમીન પર પડતા ભારે બૂટના અવાજ પણ હતા. એક ગીતનો સ્વર સંભળાતો હતો, “સરફરોશીની તમન્ના અબ હમારે દિલ મે હૈ.

બધાને જોરશોરથી ‘ઇન્કિલાબ ઝીંદાબાદ’ અને ‘હિન્દુસ્તાન આઝાદ હો’ નાં નારા સંભાળવા લાગ્યા. ફાંસીનો તખ્તો જૂનો હતો ફાંસી દેવાવાળો તંદુરસ્ત હતો. લાહોરની નજીક શાહદારાથી મસીહ જલ્લાદને બોલાવવામાં આવ્યો હતો.

ભગતસિંહ આ ત્રણેય વચ્ચે ઊભા હતા. ભગતસિંહ પોતાની માતાને આપેલ એ વચન પૂરૂ કરવા ઇચ્છતા હતા કે તેઓ ફાંસીનાં તખ્તા ઉપરથી ઇન્કિલાબ ઝીંદાબાદ નાં નારા લગાવે.

*લાહોર સેન્ટ્રલ જેલ*

લાહોર જિલ્લા કોંગ્રેસના સચિવ પીંડીદાસ સોંઘીનું નિવાસસ્થાન, લાહોર સેન્ટ્રલ જેલથી નજીક હતું. ભગતસિંહ ઇન્કિલાબ ઝીંદાબાદ એટલા મોટેથી બોલતા હતા કે તેમનો અવાજ સોંઘીના ઘરમાં સંભળાયો હતો.

ભગતસિંહનો ઇન્કિલાબ ઝીંદાબાદ નારો સંભાળીને જેલના બીજા કેદીઓએ પણ સૂત્રોચ્ચાર કરવાનું શરૂ કર્યું. ત્રણે યુવાન ક્રાંતિકારીઓનાં ગળામાં ફાંસીની દોર મુકવામાં આવી. તેમના હાથ અને પગ બાંધવામાં આવ્યા હતાં. પછી જલ્લાદે પૂછ્યું કે, ‘કોણ પ્રથમ જશે?’

સુખદેવ પ્રથમ ફાંસી પર લટકવા માટે સંમત થયા. જલ્લાદે દોરડાને એક પછી એક ખેંચી દીધા અને પગ નીચેનું આવરણ ખસેડીને દૂર કરવામાં આવ્યું. લાંબો સમય સુધી તેમના શરીર લટકતા રહ્યાં.

છેલ્લે, તેમને ફાંસીના માંચડેથી ઉતારવામાં આવ્યા અને ત્યાં હાજર ડોકટર લેફ્ટનન્ટ કર્નલ જેજે નેલ્સન અને લેફ્ટનન્ટ કર્નલ એન.એસ. સૉધીએ તેમને મૃત જાહેર કર્યા.

*અંતિમવિધિ*

એક જેલ અધિકારી આ જોઇને એટલો અપસેટ થઇ ગયો કે જ્યારે તેમને કહેવામાં આવ્યું કે તેમણે મૃતદેહને ઓળખી બતાવવાનાં છે, ત્યારે તેમણે આમ કરવાથી ઇનકાર કર્યો હતો. એ અધિકારીને તે જ જગ્યાએ તાત્કાલિક સસ્પેન્ડ કરવામાં આવ્યા. પછી એક જુનિયર અધિકારીએ આ કામ કર્યું હતું.

પ્રથમ યોજના એ હતી કે અંતિમવિધિ જેલની અંદર જ કરવામાં આવશે, પરંતુ તે પછી વિચારને પડતો મુકાયો. અધિકારીઓને લાગ્યું કે બહારની ભીડ જેલમાંથી ધુમાડો જોઇને જેલમાં હુમલો કરી શકે છે.

તેથી જેલની પાછળની દિવાલ તોડવામાં આવી. એ જ રસ્તેથી એક ટ્રકને જેલની અંદર લાવવામાં આવ્યો અને તેમાં ખુબ જ અપમાનજનક રીતે એ શબોને એક સામનની જેમ નાખવામાં આવ્યા.

પ્રથમ નક્કી કરવામાં આવ્યું હતું કે તેમની અંતિમયાત્રા રાવિ નદી પર થશે, પરંતુ રાવિમાં પાણી ખૂબ જ ઓછું હતું, તેથી સતલજનાં કિનારે શબોને દાહ આપવાનો નિર્ણય લેવાયો.

*લાહોરમાં નોટિસ*

તેમના શરીરને ફિરોઝપુર નજીક સતલજની બાજુમાં લાવવામાં આવ્યું હતું. ત્યારે  રાત્રે 10 વાગી ચુક્યા હતાં. દરમિયાન, પોલીસના ડીપી સુપરિન્ટેન્ડેન્ટ, કુસુર સુદર્શન સિંહે કસૂર ગામમાંથી પૂજારી જગદીશ અચરાજને બોલાવી લાવ્યા હતા.

હજુ શબોને આગ લાગી જ હતી કે લોકોને તે વિશે જાણ થઇ ગઇ. બ્રિટિશ સૈનિકોએ લોકોને તેમના તરફ આવતા જોયા ત્યારે, તેઓ ત્યાં જ મૃતદેહો છોડી ગયા અને તેમના વાહનોની તરફ દોડ્યા. આખી રાત ગામના લોકો તે મૃતદેહોની આસપાસ રક્ષણ કરતા રહ્યાં હતા.

બીજા દિવસે જિલ્લા મેજિસ્ટ્રેટે લાહોરના ઘણાં વિસ્તારોમાં નોટિસ ચિપકાવીને જણાવ્યું  કે સતલજ કિનારે ભગતસિંહ, સુખદેવ અને રાજગુરૂની હિન્દુ અને શીખ પરંપરા મુજબ અંતિમક્રિયા કરાયેલ છે.

લોકોએ આ સમાચાર પર સખત પ્રતિક્રિયા આપી અને જણાવ્યું કે તેમની દફનવિધિ તો દૂર હતી, તેઓને સંપૂર્ણપણે જલાવ્વામાં પણ આવ્યા ન હતાં. જિલ્લા મેજિસ્ટ્રેટે આ વાતનો ઇન્કાર કર્યો પરંતુ તેનો કોઇએ વિશ્વાસ ન કર્યો.

*ભગતસિંહનો પરિવાર*

આ ત્રણેય શહીદોનાં સન્માનમાં ત્રણ માઇલ લાંબી શોકયાત્રા નીકળી. પુરૂષોએ વિરોધમાં તેમના હાથ પર કાળી પટ્ટી અને મહિલાઓએ કાળી સાડીઓ પહેરી હતી.

લગભગ તમામ લોકોના હાથમાં કાળા ધ્વજો હતા.

સમગ્ર ભીડમાં એ સમયે સન્નાટો છવાય ગયો, જ્યારે જાહેરાત કરવામાં આવી કે ભગતસિંહનો પરિવાર શહીદોના શરીરનાં બચેલા અવશેષો સાથે ફરીજપુરથી ત્યાં પહોંચી ગયો છે.

જયારે ત્રણ શબપેટીઓ સાથે શહીદોના શરીર ત્યાં પહોંચ્યા ત્યારે ભીડ ભાવુક બની ગઇ અને લોકો તેમના આંસુ બંધ કરી શક્યા નહીં.

બીજીબાજુ વોર્ડન ચરતસિંહ પોતાના રૂમમાં આવ્યા અને ખુબજ રડ્યા. આ વોર્ડને એમની 30-વર્ષીય કારકિર્દીમાં સેંકડો ફાંસી જોઇ હતી, પરંતુ ભગતસિંહ અને તેના બે સાથીઓ જે હિંમતથી ફાંસી પર ચડ્યા હતાં એવું એમણે ક્યારેય જોયું ન હતું.

એ વખતે કોઈપણ વ્યક્તિને ખાતરી ન હતી કે 16 વર્ષ પછી તેઓની શહાદત  ભારતમાં બ્રિટીશ સામ્રાજ્યના અંત માટે એક કારણ સાબિત થશે અને બધા બ્રિટીશ સૈનિકો ભારતમાંથી હંમેશાં જતા રહેશે.

એક અજનબી સે એક મુલાકાત

થોડા દિવસ પહેલા હું અહી રાજકોટનો એક ઔદ્યોગિક વિસ્તાર મેટોડામાં કોઇ કામસર જઇ રહ્યો હતો. ત્યાજ એક વ્યક્તિએ મને જોરથી અવાજ કરીને બોલાવ્યો. નામ લીધું ના હતું પણ મને લાગ્યું કે કોઇએ કદાચ મને જ બોલાવ્યો છે એટલે મેં એ દિશામાં જોયું તો એક ભાઇનાં ઇશારાથી લાગ્યું કે એ મને જ બોલાવી રહ્યા છે. હું એમને ઓળખ્યો નહિ પણ એની પાસે ગયો તો એ ભાઇ જાણે નજીકની ઓળખાણ હોય એમ મારી સાથે વર્તી રહ્યા હતા. મેં એમને કહ્યું કે, ભાઇ, હું તમને ઓળખાતો નથી. તો એ બોલ્યા કે આવો મારી સાથે અને તમારૂ બાઈક અહી મૂકી દો. મારી ફેક્ટરીએ જઇને હું તમને મારી ઓળખાણ આપું.

અને હું એમની વૈભવી ફોરવ્હીલમાં આગળ એમની સાથે બેસી ગયો.

ફેકટરીમા પુરજોશમાં કામ ચાલી રહ્યું હતું. આ ભાઇ એ ફેક્ટરીનાં માલિક હતા. અમે બંને એમની ચેમ્બરમાં દાખલ થયા. મારા મનમાં હજી પ્રશ્ન હતો કે આ ભાઇ છે કોણ ? ત્યાં જ બેસતા જ એમને કહ્યું કે હું આ વ્યક્તિ છું. એમણે ઓળખાણ આપતા જ મારા દિમાગની બતી ઝબકી અને મને યાદ આવી ગયું. દસેક મહિના પહેલા એ ભાઇ સાથે મારે દસ-પંદર મીનીટની મુલાકાત થઇ હતી.

હવે જોઈએ એ દસેક મહિના પહેલાનો એમની સાથે સંકળાયેલો બનાવ.

…

મારા ઘર પાસેનાં ચોકમાં એક સોડાશોપ છે. સાંજે પાંચેક વાગ્યે હું ત્યાં હાથમાં ગ્લાસ લઈને નિરાતે સોડા પીતો હતો. ત્યાં જ સામેનાં રોડ ઉપર એક ૧૫ વર્ષનાં છોકરાનું એક્ટીવા અને બે યુવાન છોકરાની બાઈક સામસામે જોરદાર અથડાઇ. બંને વાહનોને નુકશાન થયું હતું પણ કોઈને કાઇ લાગ્યું ના હતું. પેલા બે જુવાન છોકરામાંથી એક છોકરાએ પેલા ૧૫ વર્ષનાં છોકરાને જોરથી એક ફડાકો મારી દીધો. છોકરો તરત જ રોવા લાગ્યો. બીજા છોકરાએ પાછો એક ફડાકો મારી દીધો. એ છોકરો હેબતાઇ ગયો.

હું તરત જ એ ત્રણેની પાસે ગયો. પેલા બેને કહ્યું, ભાઇ ઊભા રહો, શાંત થાઓ. બોલો શું પ્રોબ્લેમ છે ?

તો એ બંને કહે કે, આ બાઈકની નુકશાની કોણ એનો બાપ ભરશે ?  મેં થોડાક કડક અવાજે કહ્યું, શાંતિ રાખો અને થોડીવાર ઊભા રહો. પછી એ છોકરાને કહ્યું કે તારા પપ્પાનો નંબર આપ. એ છોકરો એટલો હેબતાઈ ગયો હતો કે એની પાસે પણ મોબાઇલ તો હતો પણ એ કાઢતો ના હતો કારણ કે પેલા બંનેએ એના એક્ટીવાની ચાવી પહેલેથી લઇ લીધી હતી. એ હજી પણ રડતો જ હતો.

મેં મારા મોબાઇલમાંથી એના ઘરે ફોન લગાડયો તો ફોન એના દાદાએ ઉપાડયો. મેં એને પરિસ્થિતિ જણાવી. એમણે મને કહ્યું કે હું હમણાં જ આવું છું અને પ્લીઝ તમે ત્યાં જ રહેજો. જેથી હું તમે ચોક્કસ કઇ જગ્યાએ ઊભા છો એ જાણવા ફરી ફોન કરી શકું. પાંચ જ મિનીટમાં એમનો ફરી ફોન આવ્યો. મેં એમને ફરીવાર જગ્યા જણાવી. અને તેઓ ત્યાં આવી ગયા. એના પૌત્રને માર્યો છે એ જાણીને એમને ગુસ્સો તો આવ્યો હતો પણ એમણે તરત જ ગુસ્સા ઉપર કાબુ મેળવી લીધો. પેલા બંને છોકરાઓ તો હજી પણ જોશમાં જ હતા.

હું બને વચ્ચે રહીને રસ્તો કઢાવી રહ્યો હતો. પેલા દાદાજીએ છોકરાઓને કહ્યું કે, તમારૂ બાઇક અત્યારે જ સર્વિસ સ્ટેશનમાં મૂકી આવો. એવું હોય તો હું મુકાવી દઉ. આ મારૂ કાર્ડ છે. મને ફોન કરજો. હું બધો જ ખર્ચ આપી દઇશ. આમ છતા પેલા બંને છોકરાઓ માનતા ન હતા. પેલા દાદાએ કહ્યું કે, તમે મારા દીકરાને માર્યો તોય હું કાઇ બોલ્યો નથી ને તમે સમજતા નથી, તો પેલા બંનેએ કહ્યું કે કાલે ઉઠીને કોઇ ઘંટભાઇએ પૈસા નથી આપતો. સાલાને હજી મારવો છે. એમાં પેલા દાદા પણ જરાક ગરમ થઇ ગયા.

વાત વધતા પેલા બંને છોકરામાંથી એકે પેલા દાદાનો શર્ટ પકડી લીધો. મેં માંડ પેલા દાદાને છોડાવ્યા. ત્યાં જ દાદા બોલ્યા કે, હવે એક પૈસોય નથી દેવો અને અડધી કલાક અહી જ ઊભા રહેજો, અને દાદાએ એના દીકરાને ફોન કર્યો. પેલા બંને છોકરાઓ પણ એની રાહ જોતા ઊભા રહ્યા.

અડધી કલાકમાં પેલા દાદાનો છોકરો કે જે પેલા નાના છોકરાના પપ્પા હતા એ આવી ગયા. ને બીજી જ મિનિટે બીજા ચાર બાઈકમાં બીજા પાંચ જણા આવી ગયા. આ પાંચ જણા કારીગરો હતા અને શારીરિક રીતે ચુસ્ત હતા. બધાએ મળીને પેલા બંને છોકરાઓને સારો એવો મેથીપાક ચખાડ્યો. ત્યારબાદ એમના બાઈકને પણ પાટા મારીને ઘણું વધારે નુક્શાન કર્યું.

હવે મામલો પૂરો થઇ ગયો હતો. પેલા દાદાએ એના પૌત્રને કહ્યું, ‘ બેટા તું હવે ઘરે જા.’ તો એ બોલ્યો કે દાદા, એકટીવાની ચાવી એ બંને પાસે છે.

પેલા પાંચમાંથી એકે પેલા બંને પાસેથી એકટીવાની ચાવી લીધી અને એમના બાઇકની ચાવી પણ લઇ લીધી. એમાંથી એકે એમનું બાઈક લઇ લીધું અને કહ્યું કે કાલે વધારે માર ખાવો હોય તો આ જગ્યાએ આવીને બાઈક લઇ જજો. એમ કહીને પેલા પાંચેય પેલા બંનેનું બાઈક લઇને ચાલ્યા ગયા.

પેલા નાના છોકરાનાં દાદા અને એના પપ્પા મારો આભાર માનતા ત્યાંથી ચાલ્યા ગયા.

મને અવાજ કરીને બોલાવનાર ભાઇ પેલા નાના છોકરાનાં પપ્પા હતા.

……….

વીણાનો તાર જો ઢીલો બાંધવામાં આવે તો સૂર બેસૂરો બની જાય છે અને તાર જો વધારે પડતો ટાઇટ બાંધવામાં આવે તો સૂર તરડાય જાય છે. ઉપરોક્ત બનાવમાં આવું જ બન્યું હતું.

થોડીવાર બેસીને શરબત લઇને મેં એ ભાઇની રજા લીધી. એ મને મારી બાઈક સુધી મૂકી ગયા. હવે એ ભાઇ ભેગા થાય તો હું એમને ઓળખી જાવ એમ છું.

 

વિચારકોના વિચારો

ભુલ હમેશા માફ કરી શકાય છે, જો તમારી પાસે તેને સ્વીકારવાની હિમત હોય તો – બ્રુસ લી

સ્ત્રીઓની માનહાનિ સાક્ષાત લક્ષ્મી-સરસ્વતીની માનહાની છે – સૂર્યકાન્ત ત્રિપાઠી

અહંકાર, દેખાડો, અભિમાન, નિર્દયતા એ બધા દોલતના સંતાનો છે – માર્ક ટ્વેઇન

કુબેર પણ જો આવક કરતા વધારે ખર્ચ કરે, તો કંગાલ થઇ જાય છે – ચાણક્ય

જેની અન્દર નફરત હોય છે, એ લોકો હારેલા લોકો હોય છે, જેઓ પોતાને જીતેલા હોવાનો દેખાડો કરી રહ્યા હોય છે – પોલો કોએલો

હુ કાઇ અતિ પ્રતિભાશાળી વ્યક્તિ નથી, પણ હુ અધિક જિજ્ઞાસુ છુ અને કોઇપણ સમસ્યાને ઉકેલવામા ઘણો સમય આપુ છુ – આલ્બર્ટ આઇન્સ્ટાઇન

આ દુનિયાની અસલી સમસ્યા એ છે કે મૂર્ખ અને અડિયલ લોકો પોતાના વિશે હમેશા પાક્કા હોય છે કે એ સાચા જ છે, પરંતુ બુદ્ધિમાન લોકો હમેશા એ શંકામા હોય છે કે હુ ગલત / ખોટો તો નથી ને ?